Arroganca e mëngjesit

          Ditët e ftohta dhe me shi të japin mundësinë të vëzhgosh realitetin gri, jo vetëm nga vranësira e smogu. Lexuesit e mi do e kuptojnë shumë shpejt se e kam shkruajtur këtë tekst në timon meqë akoma nuk ka një ligj që e ndalon këtë.  Nuk mund ta evitoja, megjithëse për arsye kohe dhe etike e shkrova si të thuash, me frena dore. Më dhimbset polici i tulatur i kryqëzimit, i cili, i pafuqishëm, pret që të gjithë ta respektojnë tabelën e tij të stop-it ndërsa shikon me trishtim të pabindurit t’i kalojnë para hundës, sikur të ishte i padukshëm. Sa për këmbësorët, çuditërisht as ai nuk e vret mendjen, le më shoferët e nxituar të mëngjesit. Polici rri në shi, njerëzit po ashtu, duke pritur që ndonjë shofer i sjellshëm t’iu lejojë të kalojnë në vijat e bardha. Në krahun tjetër të kryqëzimit, unë pres që policit tim t’i mbushet mendja më në fund të hapë rrugën. Por jo. Shiu vazhdon, policët lagen me durimin e detyrës ndërsa kalimtarët lagen nga halli e mallkojnë se askush nuk i lë të kalojnë. “Qeveritë kalojnë, shoqëritë vdesin, policia është e përjetshme”, mu kujtua Balzaku. Në “deja vu-në” e mëngjeseve të mia, i habitur përsëri me skenën, shoh në kroskot minutat që fluturojnë bashkë me karburantin. Më në fund u shfaqën sirenat e xhipave që shoqërojnë politikanin e radhës i cili është vonë për kushedi se ku.

            Autokolona luksoze e shtetit tim sfilon para nesh me arrogancën e një pushtuesi. Mercedesi i zi qeveritar shkëlqen në paturpësinë e tij dhe as shiu nuk e lag. Polici nderon me bori e sharje në sfond por që nuk kanë të bëjnë me të. Një nga meritat e demokracisë është pikërisht se një politikan nuk mund të jetë më inkompetent se ata që e kanë votuar, ka thënë një amerikan i famshëm emrin e të cilit nuk e kujtoj. Unë po mendoja se, atë makinë e ka paguar familja ime ndër breza. Që përpara stërgjyshit tim e di se i kemi paguar taksat shtetit të ri, atyre që erdhën, edhe vetë-mbretit, pastaj pushtuesit, pastaj diktatorit që e mori të gjithë pasurinë tonë, edhe prindërit e mi i paguan gjithë jetën. Çdo ditë, unë vetë, ia paguaj karburantin kësaj makine që më lë të pres në mes të rrugës, ndërsa të tjerët, të pazëtë, i lë të presin në shi.  

            Mu kujtua ndërkohë një ngjarje spanjolle e viteve tetëdhjetë. Asokohe, Presidentit Gonzalez i shkoi mendja të kalonte pushimet në jahtin “Azor” të ish diktatorit Franko. Kështu që, ky President demokracie, pa e menduar gjatë ia kërciti ca ditë me pushime në det të hapur. Spanjollët u revoltuan shumë e lumenj boje u derdhën nëpër gazeta. Presidenti u justifikua duke thënë se jahti ishte i shtetit dhe se ai kishte të drejtë ta përdorte. Një gazetar i njohur i shkroi letër Presidentit ku i kërkonte që t’ia rezervonte jahtin e famshëm për ca ditë. Dëshironte të kalonte pushimet me familjen. Normalisht që duke qenë pronë e shtetit ishte edhe pronë e të gjithë qytetarëve e për rrjedhojë edhe ata kishin të drejtë ta përdornin. Ajo anije nuk u përdor kurrë më për pushimet presidenciale.

            Për këtë u kujtova kur pashë Mercedesin e shtetit tim që fluturonte mbi gropa dhe qytetarët që po i nxirrnin dorën furgonave anës rrugës t’i ulnin duart të ndrojtur, me një gjest të ngjashëm me atë të futjes së votës në kuti. Sido që t’i japi drejtim votës zotëria i lagur duke zgjedhur një të keqe nga dy ose nga tri, me shumë gjasa prapë në shi do të mbetet. Askush nuk habitet më nga arroganca sistematike e politikanëve; menjëherë sa bëhen pjesë e klubit elitar, fillojnë të gëzojnë privilegjet me të drejta të plota. Rrallë herë të zë syri një politikan të sjellshëm e me këmbë në tokë, të edukuar, të dashur me njerëzit qofshin këta edhe votuesit e tij. Mercedesi e shton shpejtësinë dhe sirenat e ngrenë zërin megjithëse rruga nuk është e përshtatshme. Me siguri ndonjëri nga ata njerëz që i ka dhënë voten tani pëshpërit me vete –i lumtë filanit! Kushedi nëse ndonjë ditë, Mercedesi i shërbimit publik ndalet e merr ndonjë votues të lagur! Atëherë koha do të hapej, dielli do të shkëlqente dhe unë do shkruaja një artikull me alegri spanjolle. 

Erion Hiluku

Tiranë,  janar 2015. 

Big Bangu i Papës

          

         

            Nuk e di nëse Rastësia apo Providenca deshi që të kalonin shumë vite deri sa të më jepej rasti të shkruaja mbi një ngjarje të vjetër, i frymëzuar nga një deklaratë e re. Anoj nga kjo e dyta meqë ishte vetë Papa Françesku i cili ma nxori në shteg kur afirmoi para pak ditësh: “Origjina e universit nuk është vepër e kaosit por e një principi që krijon për dashuri. Big Bangu nuk e kundërshton ndërhyrjen krijuese hyjnore por e kërkon atë”.  Kjo ishte shkëndija që ndriçoi një histori të vjetër, kurrsesi të harrueshme. Lexuesit që më ndjekin e dinë se nuk mund të shkruaj nga hiçi, unë e di se ata nuk do më paragjykonin edhe nëse do e lidhja këtë shkrim me një histori personale.  S´kam rrugë tjetër në fakt, përveç sinqeritetit.

            Big Bangu shpërtheu për mua diku në mes të vitit 1991. Asokohe adoleshent sapo kisha fituar të drejtën të rrija në tavolinë kur kishte mysafirë të veçantë në shtëpinë tonë.  Falë këmbënguljes së gjyshes, se “djali duhet me i mësu fjalët”, mund të rrija të dëgjoja, të merrja ndonjë meze dhe të mos flisja. Ishte një privilegj të cilin e kam përjetuar sërish disa vite më vonë, në universitet.  Kishte ardhur për darkë një mik i vjetër i shtëpisë, kumbarë i gjyshit. Gjyshi kishte më se dhjetë vite që kishte vdekur e mua më bënte shumë kurioz kjo punë. Ishte një burrë i vjetër, mbase shtatëdhjetë  vjeç. Mu duk i gjatë e kur u përkul të më puthte kokën më vuri gishtin e madh në ballë duke më bërë shenjën e kryqit. Më ka ngelë në memorje vëzhgimi i atëhershëm i mendjes fëminore: çuditërisht i vinte era duhan megjithëse duart nuk i kishte të zverdhura siç i kishin pleqtë e tjerë. Pasi u zu me babën se kush të rrinte në krye të vendit, ai nuk pranoi. Mua më ulën afër tij e gjyshja plakë qëndronte në fund të tavolinës, se ajo vetë do shërbente pastaj. Ai fliste ngadalë dhe mbase nga zëri i tij i ngrohtë unë kuptoja edhe ato që nuk i dija. Nga ajo bisedë mund të kisha shkruar një libër, por s´më takon mua. Ndër të tjera tregoi një histori burgu, ku një komisar komunist i kishte thënë: -A ke dëgjuar për Big Bangun ti Patër? Apo akoma mendon se Zoti e krijoi tokën? Pluhuri Pater, dy kokrriza... Edhe përgjigja qe pak a shumë: -Kur të kuptosh se kush e vuri pluhurin aty, ato dy kokrrizat, atëherë hajde flasim. Më thjeshtë e pamundur. Për mua ishte hyrja në një mister me përmasa kozmologjike.

            Para pak ditësh në kopshtet e Vatikanit, përpara selisë së Akademisë së Shkencave të Pontifikatit, Papa Francesku me lehtësinë e tij për të shprehur vepra të mëdha me fjalë të thjeshta konfirmoi se: “Zoti i krijoi të gjitha qeniet ekzistuese dhe i la të zhvilloheshin sipas ligjeve të veta... duke i shoqëruar në çdo moment me praninë e tij. Kështu krijimi ka përparuar përgjatë mijë vjeçarëve deri sa është bërë ai që është sot”.

            Në këtë kontekst u shpreh Papa edhe për Big Bangun në oborrin e Akademisë së Shkencave të Pontifikatit ku edhe kjo teori është si në shtëpinë e saj. Formuluesi i kësaj teorie, prifti belg Georges Lemaître ka qenë president i kësaj Akademie, më e vjetra në llojin e saj, anëtarë të së cilës gjatë historisë kanë qenë edhe 69 çmime Nobel. Personazhe si, Markoni, Planck, Bohr, Heisenberg ose Fleming kanë kaluar nëpër këtë shtëpi të madhe që mirëpret shkencëtarë nga e gjithë bota, pa dallim besimi fetar. Çmimin Nobel e zotëron edhe presidenti aktual i Akademisë, mikrobiologu Werner Arber.

            Si rastësisht erdhi Papa Françesku para pak javësh në Tiranë. M’u duk se e gjithë Shqipëria e deshi atë ditë. Erdhi në vendin tonë të vogël, viktima e eksperimentit më të madh fetar. Përtej blasfemisë, një popull i vjetër do të përjetonte atë që profetët më të guximshëm nuk e kishin parashikuar as në rastin më të keq: Ateizmin. Nuk e di si kemi dalë me mend në kokë nga kjo çmenduri. Sigurisht që pasojat e saj, më të rënda se ato të Cernobilit, herë pas here vëzhgohen në shoqërinë tonë. “Vetëm rastësia mund të shfaqet përpara nesh me një mesazh.” thotë diku Milan Kundera. 

            Vonë e kam kuptuar, në perceptimin tim sigurisht, thjeshtësinë e konfliktit ndërmjet besimit dhe shkencës. Humbasim kur e zvogëlojmë Zotin sipas nevojave tona. Me fjalë të ngjashme të përdorura nga Papa Francesku në kontekste të tjera: “jemi në rrezik ta imagjinojmë Zotin si magjistar me një shkop magjik, që mund të bëjë gjithçka, por, nuk është ashtu”. Mendojmë në Zotin me kutin e vogël të arsyetimit tonë. Në formimin tim shkencor mbetem në konflikt interesi, shkenca vazhdon të jetë një mister shumë tërheqës që nuk të lë kohë të humbasësh në opinione të pa argumentuara  Revolucioni ynë teknologjik vetëm numëron vitet e evolucionit të universit, mbase me saktësi. Rregullat e funksionimit të jetës në këtë univers, tashmë më shumë se një, koinçidojnë rastësisht me qindra herë për të bërë të mundur fillimin e jetës, vazhdimin dhe vdekjen. Gjithçka tjetër është çështje besimi dhe mbi besimin shkenca nuk ka asgjë për të thënë.

Erion Hiluku

Tiranë, janar 2015.