Sindroma e të padukshmit

Sindroma e të padukshmit

            Papunësia është një nga problemet më serioze me të cilat përballet një shoqëri. Situata rëndohet më shumë nga faktorë të tjerë negativë socialë të instaluar më parë të cilët i varen si gurë në qafë një shoqërie që me zor mundohet të notojë në ujërat e trazuara ndërkombëtare.

Papunësi përkufizohet situata në të cilën një grup personash në moshë për të punuar dhe që aktualisht gjenden të gatshëm për punë, nuk kanë kufizime fizike dhe mendore për ta realiazuar atë, dhe që kanë kërkuar punë gjatë një periudhe të caktuar. Afërsisht ky është përkufizimi i pranuar gjerësisht nga vendet "e zhvilluara".

Efektet e papunësisë janë padyshim shkatërruese për ekonominë. Por përtej kësaj, efektet e saj negative mbi personin dhe familjen janë të papërmbajtshëm. Arsyetimi i të papunëve, përgjejgjës për ekonominë familjare, luhatet dalë nga dalë dhe stresi i hedh shpesh herë në krahët e alkoolit e të drogës. Papunësia ia shkatërron statusin social duke ulur edhe autostimën e tij. Nëse zgjat, kjo gjendje mund të shkaktojë probleme të tjera shëndetësore si depresioni dhe stresi e deri te infarkti i miokardit. Po studjohet kohët e fundit edhe lidhja e stresit me kancerin. Dëshpërimi i detyron njerëzit të vënë në dyshim dinjitetin e tyre. Në këtë shoqëri një i papunë nuk ka asnjë kuptim, nëse nuk prodhon nuk ekziston.  Në momente të caktuara historike dhe në nevojë ekstreme i  drejtoheshin familjarëve madje edhe fqinjëve. Por me sa duket përsa i përket egoizmit social dhe mungesës së solidaritetit kemi arritur standartet e shoqërive të zhvilluara. Dhe kështu kur askush s’të dëgjon e as të ndihmon,  i papuni vuan një sëmundje moderne e cila quhet "sindroma e të padukshmit". 

Vendet fqinje evropiane aktualisht e konsiderojnë papunësinë, më së paku, një dramë sociale. Për rrjedhojë ata dedikojnë burime të mëdha ekonomike e njerëzore për të radiografuar këtë problem nga pikëpamja sociale, ekonomike, psikologjike, shëndetësore, edukative, politike, kulturale e madje vëzhgojnë edhe mortalitetin e popullsisë në lidhje me rritjen e papunësisë.

Ndërkohë në vendin tonë të vogël e të varfër, ju kërkoj ndjesë për brutalitetin e të shprehurit me këtë fillim fjalie politikisht jokorrekt, mjafton të përdorim urtësinë e popullit tonë: fshati që duket s’do kallauz. Situata është më së paku, tragjike. Nuk ka vend për relativizim të problemit apo për penelata optimizmi nga ndonjë ambasador apo ministër në deklarata direkte nga sallat e hoteleve luksozë të Tiranës.  Në të njëjtën linjë pozojnë përkrah politikanëve, përfaqësuesit e institucioneve botërore dhe ndërkombëtare më prestigjoze, duke cituar investimet shumë milionëshe dhe arritjet e mëdha, por pa përmendur fare dështimin historik të njëzet e pesë viteve papunësie në rritje. Kujdes zotërinj, në të ardhmen këto foto mund të jenë dëshmi e një historie tragjike ku ju do të keni dhënë kontributin tuaj duke u bërë pjesë e asaj që quhet, korrupsion i organizuar.  Mbase përfaqësuesve të huaj apo ministrave tanë dikush duhet të iu kujtojë se "rritja" në këtë rast është negative. Nuk ka vend për buzëqeshje të grimuara zotërinj. Ajo që në vendet tuaja quhet "brain   waste" dhe që është situata në të cilën të rinjtë e papunë humbin motivimin për rendiment dhe ku njohuritë dhe aftësitë e tyre bien nga mungesa e përdorimit është realitet edhe këtu. Ajo që në vendet tuaja quhet "brain drain" dhe është humbja e kapitalit njerëzor, te ne është pika e fundit e gjakut të mbetur pas njëzet e pesë vitesh hemorragji. Po ikin edhe teknikët e fundit, inxhinierët dhe mjekët me lehtësira të veçanta këta të fundit, sigurisht. S’ka gjë se vendi ynë i varfër iu ka paguar studimet e gjata e të mundimshme për më shumë se njëzet e pesë vjet. Ky emigracion intelektualësh i inkurajuar (mjekët mirë se të vijnë, të tjerët jo) e redukton potencialisht rritjen ekonomike. Shteti humbet taksat kontributive, sigurimet shoqërore po ashtu dhe këto pasoja po i vuajmë qytetarët shqiptarë që tani. Nëse e kuptojnë qartë konceptin atëherë janë të ftuar të shpjegojnë masat e vërteta të marra ndër vite dhe ku kanë shkuar miljonat, sepse rezultatet e tyre janë katastrofike. Ndërkohë që këto para duhen kthyer një më një, apo jo, dhe po i kthejmë, se janë borxhe.

Fjalë pas fjale e ndjej se po shkruaj një histori të trishtuar, gri dhe me fund të pambaruar. Në mes të fushatës elektorale dëgjohen nga larg akoma premtime për vende të reja pune,  bashkë me premtimet "old style" si njëzet e katër orë ujë e drita apo asfaltime rrugësh, kësaj here të sigurta.  Askush nuk pretendon një zgjidhje magjike të një problemi me këto përmasa, por, minimalisht të ndiqen Udhëzimet e Organizatës Ndërkombëtare të Punës. Kjo do të ofronte një zgjidhje reale, sic është vërtetuar në vendet që i kanë ndjekur që nga 2012, vecanërisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku ka një rënie drastike të papunësisë. Fotot dhe videoklipet në mini industritë e periferisë nuk tregojnë zhvillim përtej asaj që vëzhgohet në fytyrat e skllavëruara të punonjësve të tyre. Dinjiteti njerëzor nuk është parashikuar në planet e evropianizimit. Megjithatë jemi të hapur për emigracion të organizuar: Mirëpresim punëtorë të specializuar nga BE me 150 euro në muaj, se nuk thonë kot italianët: gli negozzi si fanno in Albania. Ndërkohë ju lutemi të gjithë aktorëve që të mos këmbëngulin me përralla interneti e konkurse televizive të tipit: Mos ju besoni syve tuaj. Situata është dukshëm rëndë dhe historia e afërt mund të ju zbulojë pjesëmarrës të një "tragedy show" korruptiv me përmasa ndërkombëtare të tipit: Mos e beso po deshe.  

www.revistajava.al

http://www.javanews.al/sindroma-e-te-padukshmit/

Nëse nuk doni

Nëse nuk doni

www.revistajava.al

16.05.2015.

Zonja dhe zotërinj, udhëtarë e turistë të botës: nëse nuk ju pëlqejnë kështjellat dhe kalatë, mos u dukni në Shqipëri. Nuk ka mundësi të kaloni pa ndeshur në ndonjë prej tyre ngado që t’i bini. Numri i tyre është i ekzagjeruar, gati cdo tridhjetë kilometra do të shihni ndonjë. Ngado që të hidhni sytë keni një kala. Ja provojeni në google earth: nga hyrjet e veriut do të përplaseni me kalanë e Shkodrës, vazhdoni dhe pa dalë nga Shkodra keni atë të Dejës, pak më në vazhdim të Lezhës e kështu me rradhë deri në Sarandë. Po hodhët një sy rreth aeroportit Nënë Tereza, se mos vini me avjon, pa dalë e shihni kalanë e Prezës. Përreth Tiranës keni edhe nja tre kala të tjera, plus edhe atë të vetë kryeqytetit. Të gjitha këto kanë dragonjtë, shtrigat, legjendat, heronjtë dhe historitë e tyre, po kjo nuk ka rëndësi. 

Pra nëse nuk ju pëlqen historia e as kultura mos u dukni në këto anë. Këto janë gjëra pa rëndësi edhe për institucionet tona shtetërore, kështu që betejat e këtyre kalave nuk i përmend njeri e as ka kush kohë të merret me to. Të ju tregojnë më mirë ca foto ajrore të maleve tona me shkëmbij dhe goca të bukura me rroba tradicionale të sajuara. 

Po të vazhdojmë më tej zotërinj kuriozë të botës turistike. Një gjë është e sigurtë: nëse nuk ju pëlqejnë plazhet e virgjëra nuk duhet te vini ketu. Nga Velipoja në Sarandë kemi akoma shumë plazhe të virgjëra e të pastra, pavarësisht këmbënguljes për t’i shkatërruar nga ana e investitorëve shqiptarë e të huaj, apo edhe e shtetit. Por me sa duket akoma nuk ia kanë dalë. Institucioneve promovuese turistike iu doli nga mendja ky detaj, po s’ka gjë se as juve nuk iu interesojnë. Pra nëse preferoni çadrat e ngjeshura, nëse doni të rrini nga pesë vetë në një metër katror dhe të ndjeni erën e djersës e të desodorantit të fqinjit, mos ejani në këto anë. Këtu vështirë të gjeni femra seksi të habitura nga theksi juaj ekzotik që të iu vënë kremin e diellit. Në hijen e freskët të pishave në breg të detit shqiptarët parkojnë makinat, por kishim harruar t’a përmendim. 

Nëse nuk ju pëlqen uji natyral, direkt nga burimet e akullta të maleve të larta, mos u dukni. Ju mund të mbartni Perrier sa të doni në çantat e shpinës. Tek ne uji mineral rrjedh në rrugët nacionale, direkt nga burimi, madje edhe lavazhet e makinave atë përdorin . Nëse ju pëlqejnë salçiçet duhet t’i merrni me vete. Më vjen keq: banorët e zonës mund të ju ofrojnë vetëm mish të pjekur në hell, të freskët, të bagëtive të rritura në gjendje të lirë në malet tona. Nëse nuk ju pëlqen djathi natyral, nga qumështi i bagëtive që nuk njohin veteriner mos u dukni fare. Në malet tona nuk i vaksinon njeri. 

Nëse doni të hani hamburger me Ketch up mos humbni kohë, mos krijoni iluzione. Në Tiranë nuk do të gjeni McDopio’s as McChurritos, as Cuchifritos e as Pollos. Me pesë dollarë nuk ha dot një hamburger këtu. Nëse nuk e keni bezdi mund të hani ndonjë gjë tjetër me të njëjtin çmim, po nuk e di sa ju intereson: mund të merrni një pulë të pjekur, dy birra të mëdha, sallatë e turshi dhe bukën e thekur e keni falas. Po i ratë nga deti, me kaq mund të merrni një levrek zgare me garniturë dhe një birrë, ekspresin ju fton shtëpia. Këto gjëra nuk i kemi permendur nëpër panaire, se kemi qenë shumë të zënë këto njëzet e pesë vitet e fundit duke bredhur nëpër botë, si emigrantë. Po do thoni ju të nderuar udhëtarë, kur nuk përmendet kultura ç’lidhje kanë mikpritja dhe çmimet e lira. 

Zonja dhe zotërinj nëse nuk ju pëlqejnë monumentet mos ejani. Nuk mund të dilni pa hasur në ndonjë amfiteatër të kohës së Romës, në monumente kulture që janë sa një qytet, në ndonjë kishë mijëvjecare apo xhami shekullore. Ka monumente për dreq ngado që të shkoni. Ngado që të kaloni do të ju bjerë të shihni ura të vjetra romake ku ka kaluar Shën Pali, të tjera të paidentifikuara apo mesjetare, rrënojat e ndonjë Hani ku ndalej Skënderbeu e xhade të vjetra me gurë artistikë që do të shkundin makinat tuaja e pastaj do të ndjeni nga larg aromën squfurit të banjave termale. Po juve askush nuk do të ju drejtojë për te ato, as banorët e as institucionet. Le që nuk keni kë të pyesni, hartat turistike që ju kanë shitur ju drejtojnë vetëm për në ndonjë mal, lumë turistik apo lagunë kënetore, drejt hoteleve të dikujt. 

Më keq është nëse jeni kuriozë për monumente, godina apo gjëra që kanë të bëjnë me rregjimet komuniste, se juve këto gjëra iu ngacmojnë kuriozitetin. Për këto është keq fare. Nëse nuk doni të bëni ndonjë foto me një bunker apo bazë ushtarake në sfond, këtë nuk mund ta evitoni. Burgjet komuniste i kemi shkatërruar komplet, vetëm ca rrënoja kanë mbetur. Ish industritë e mëdha mund të jenë të mira për ndonjë skenar filmi të frikshëm, po për foto nuk bëjnë. Janë thjesht gjëra që nuk i do i gjeni askund tjetër. Bunkerët janë të gjithë njësoj, se përmasat nuk kanë rëndësi. Pastaj ata janë dëshmi e historisë sonë, dhe ka njerëz të gjallë të cilëve mund të iu vijë turp të iu tregojë, se janë histori intime. 

Pra nëse nuk doni të shihni atë që s’keni për ta parë askund tjetër mos u dukni në Shqipëri. Nëse nuk doni të dëgjoni tingujt më të bukur të netëve më të qeta, as të mos ju shkojë në mend të vini. Nëse nuk ju intereson historia e as legjendat, nëse nuk doni t’ia dini për kulturë dhe ndjenja, nëse sinqeriti e mirënjohja iu duken pa kuptim mos u dukni as në kufi. Nëse nuk doni të dëgjoni muzikë hyjnore klarinetash, nëse nuk doni që shpirti juaj të vibrojë deri në gene nga ritmi i pashkruar i daulleve mitologjike, mos u afroni as në hapësirën tonë ajrore. Nëse nuk doni t’i afroheni misterit të një populli mbijetues atëherë dëgjoni predikuesit tanë politikë me experiencë të zeruar para njëzet e pesë vjetëve dhe me njëzet e katër vjet që e përsëritin. Shumë prej tyre do të donin të jua shisnin vendin me çmim të diskutueshëm, me kusht që të firmosni pa e vizituar. Nëse nuk doni të iu trajtojnë si mbretër, nëse nuk e imagjinoni dot si shtëpia mund të jetë e Zotit dhe e mikut, as mos e çoni nëpër mend të vini në Shqipëri, se këtu do të gjeni vetëm bukë e kripë e zemër. 

Erion Hiluku 

Tiranë, maj 2015.